# 1 Lan Hài Việt Nam-cách thuần lan hài
Lan hài là một loại lan chưa được biết tới nhiều hiện nay vì loài lan này khá là khó trồng, tuy nhiên hiện nay đã và đang được thuần hóa ở các nhà vườn, các bác có thể thêm vào bộ sưu tập của mình với những cây lan hài phát triển khỏe mạnh và ra cho ra hoa liên tục, say đâu là lanrungdep.com sẽ gửi tới các bác những điều kiện chăm sóc và cách chăm sóc loài lan hài một cách đơn giản và hiệu quả nhất.
Điều kiện sinh trưởng của lan hài
Lan hài hiện nay được chia làm 2 nhóm, nhóm có vân thường chịu được được nhiệt độ ấm, sống tốt và nhóm không có vân thích hợp với các vùng núi cao, có không khí lạnh
– Nhóm lá có vân, thường chịu được nhiệt độ ấm, sống tốt ở đồng bằng: nhiệt độ thích hợp cho chúng là 15,5°C – 18°C về đêm, nhiệt độ ban ngày 22°C – 26,5°C .
– Nhóm lá không có vân, thích hợp vùng núi cao, lạnh. Nhiệt độ ban đêm 10°C – 13°C, nhiệt độ ban ngày 15,5°C – 18°C.
Vì vậy ở đồng bằng chúng ta có thể trồng Lan hài được và như ta đã biết, quanh Sài Gòn, hơn nữa các Lan hài lai chịu được khí hậu nóng ở đồng bằng đã được nuôi trồng khá phổ biến ở nhiều nơi.
Như vậy ngoại trừ ở cao nguyên như Đà Lạt, Buôn Mê Thuột…là những nơi lý tưởng để trồng Lan hài còn ở đồng bằng thì nên chọn những loài chịu khí hậu nóng, thường là những loài có vân ở lá.
Ánh sáng giúp cây lan hài phát triển.
Ta nên lựa chọn nững nơi có ít ánh sáng và cần có mái che bóng rấm cho cây lan phát triển. Độ sáng thích hợp là 30 – 40%, nên trồng dưới mái hiên có ánh sáng khuyếch tán là tốt nhất. Thiếu nắng lá sẽ đậm màu, dư nắng sẽ tái nhạt, quá dư nắng lá sẽ bị cháy và cây dễ khô héo.
Giá thể cho cây lan hài
Chất trồng và chậu trồng phải giữ ẩm tốt, chậu trồng nên có nhiều lỗ. Chất trồng không nên có đất, hỗn hợp chất trồng tốt là xơ dừa vụn hoặc sợi dớn, than gỗ vụn. Thành phần: 2 phần tro trấu, 1 phần đất mùn, 1 phần phân bò hoai, 1 phần/20 bánh dầu xoay nhuyễn.
Tưới nước: Lan không có mùa nghỉ: Mùa nắng 3 lần / ngày. Mùa mưa 2 lần/ ngày. Tuy nhiên Lan hài lại không chịu được úng.
Nhân giống cây lan hài
Khi cây con đến tuổi trưởng thành có thể tách khỏi cây mẹ và một ít giá thể có rễ bám vào.Tách cây ra từng bụi 2-3 cây một đơn vị, có thể dùng tay hoặc kéo xắn đứt căn hành giữa chúng. Cắt bỏ lá già,rễ hư, bỏ đất trồng cũ rồi trồng vào chậu mới với đất trồng mới.
Bón Vitamin cho lan hài
– B1: Kích thích mọc rễ khi tách chiết, thay chậu. B 1 có nhiều trong nước gạo và men bia.
– C: ảnh hưởng tới sự tăng trưởng của cây. Có nhiều trong tranh, cam, dứa. . .
– Nước dừa: kích thích sự tăng trưởng, cần thiết cho sự phát triển của lan.
– Nước trà: Vừa là chất điều hòa, sinh trưởng, vừa là chất có tính diệt khuẩn, có tác dụng phòng ngừa xâm nhập của nấm, vi khuẩn từ bên ngoài. Sử dụng nồng độ thật loãng để dùng hàng ngày.
Cách xử lý khi cây lan hài mới mua về
Khi các bác lựa chọn được những cây lan hài mới mua về, các bác nên tiến hàn xử lý như sau :
cắt các rễ đã chết khô, rửa sạch, ngâm dung dịch Atonik hoặc B1 khoảng 2-3 tiếng.
Giá thể ta đập viên to cỡ ngón chân cái, viên cỡ ngón tay cái, giá thể trồng hài phải lổn nhổn mới thoáng để rễ hài hít thở. Trộn các loại giá thể ta có theo tỷ lệ bằng nhau, đổ vào đến khoảng nửa chậu, đặt cây đứng vào rồi đổ tiếp hỗn hợp đó cho đến miệng chậu, chú ý đừng để giá thể đầy quá lấp cả thân cây, phải hơi nhô gốc ra một chút, nếu không sẽ hỏng lá gốc. rắc một chút phân gia súc khô, vỏ thông, xơ dừa cắt miếng nhỏ, rêu rừng, phân chậm tan lên trên mặt chậu (có gì dùng nấy), chỉ cần ít thôi đừng ham bỏ nhiều, sau vài tháng ta lại bổ sung thêm phân sau.
Tưới nước cho cây lan hài
Về tưới nước, ngày tưới 1 lần, ngày mưa hoặc ẩm thì không cần tưới, ta có thể kiểm tra bằng cách cầm 1 viên giá thể lên nếu thấy đã khô hoàn toàn thì có thể tưới, còn ẩm mát thì thôi. Trước mùa hoa 4-5 tháng thôi phun B1, chuyển sang bón NPK giàu P (lân) 10-30-10 mỗi lần/tuần để kích hoa, đồng thời tưới thưa đi 4-5 ngày/lần, còn nếu mưa thì kệ cho mưa, sau ngày mưa 4-5 ngày mới lại tưới, giữ ẩm liên tục không nghỉ làm cho hài không ra hoa.
Lan hài từ lúc ở ngọn xuất hiện mèo, phát triển thành nụ đến khi nở hoa khá lâu. Khoảng tháng 6-9 dương lịch vào mùa mưa, nên phun thuốc phòng nấm bệnh (Topsin, Kamsu 2L…) 1 lần/tháng, nếu đã bị bệnh thì phun theo chỉ dẫn trên nhãn 1 lần/tuần cho đến khi khỏi bệnh.
khoảng 15 ngày ta phun nước vôi trong một lần (nếu có vôi) hoặc các bạn ở thành phố khó kiếm vôi thì phun Calcium-Nitrate (Thuốc chứa thành phần Vôi sống 26.5% và Đạm 15.5% giúp cây cứng cáp, hấp thu Lân trong các loại phân bón khác tốt hơn, tăng cường sức chống chịu sâu bệnh đồng thời loại thuốc này có tác dụng kích rễ nữa, liều dùng 1 gói 40g/12-16L nước, tức 1 bình tưới nhỏ 2L nước thì chỉ cần dùng 1/6 gói này (7-8g) .
Phun cách nhau 15 ngày, thuốc có với giá bán 10k/gói 40g). Việc phun nước Vôi là để trung hòa độ pH chất trồng. Lan hài phát triển tốt khi pH=7. Việc chỉ tưới phân hóa học hoặc những cơn mưa ở thành phố có axit làm giảm pH chất trồng rất nhanh, pH xuống thấp làm hỏng rễ lan hài từ đó cây không hút được nước và dinh dưỡng và lụi dần đến chết.
Bệnh trên cây lan hài
Cây lan hài thường xuyên bị thối rữa cây nếu chúng ta không nhanh chóng phát hiện kịp thời, cây sẽ bị chết và lấy nhanh ra những cây khác cùng trồng với nhau, bệnh thối rửa là do loại Erwinia gây nên, là một bệnh thối rữa thường thấy nhất. Việc lây nhiễm bắt đầu tư đầu lá, rồi có thể lây truyền bởi côn trùng hoặc bởi các hóa chất phân hủy. Khu vực bị lây nhiễm trở nên có màu nâu và mềm nhũn và có thể tạo nên những chỗ rộp lên như phải bỏng. Từ đây chúng lan truyền xuống tận phần gốc của lá với tốc độ khá nhanh, và chúng có thể xâm chiếm toàn bộ các chồi hoặc, bằng cách đi qua thân rễ, đôi khi phá hoại toàn bộ cây lan.
Làm sạch hoàn toàn nhà kính để loại bỏ những nơi có thể sinh ra nấm và nhiễm khuẩn, phun toàn bộ nhà kính với hóa chất benomyl. Chăm sóc cây bao gồm cả việc cắt bỏ những lá ngay ở chỗ đã bị nhiễm, và bôi thuốc sát trùng vào vết cắt.
Một khi bệnh đã lây lan ra toàn bộ cây lan, thì yêu cầu phải xử lý quyết liệt hơn để bảo vệ thân rễ của cây lan tránh được nhiễm khuẩn. Tất cả những phần đã bị nhiễm đều phải cắt bỏ, những vật liệu còn rơi rớt chung quanh cần thu dọn hết, và chỉ làm vệ sinh những mô còn khỏe mạnh.
dao cắt cần phải sát trùng kỹ, khi tay đang còn bẩn và quần áo không sạch thì không sờ mó vào cây. Những phần còn lại của cây mà ta thấy còn khỏe mạnh thì nên nhúng chúng vào dung dịch Natriphene trong khoảng 1 giờ, sau đó đem trồng lại với chất trồng mới. Xử lý cẩn thận những chất trồng đã bị thải ra.
Những cây lan không bị nhiễm và đã trồng sang chậu mới cần phải cách ly chúng trong thời gian khoảng một tháng, và trồng chúng trong điều kiện khô hơn bình thường. Tránh đặt những chậu lan phía dưới các kệ cũng như nơi có nhiều bóng râm. Nhưng đồng thời cũng tránh để chúng phơi ra ánh sáng gay gắt hoặc để chúng bị quá khô.
Khi nhiệt độ thời tiết có sự thay đổi mạnh, cũng là lúc mà bệnh của cây phát triển theo, trên búp lan thường xuyên bị đọng nước, các con côn trùng kết hợp với nhiệt và độ ẩm, ở thời điểm đó là cơ hội tốt nhất cho việc lây nhiễm.
Các giống lan hài
Lan hài Việt Nam Paphiopedilum Vietnamense. Loài này được phát hiện ở vùng biên giới phía tây bắc Việt Nam, giáp với Trung Quốc cùng với Paphiopedilumem ersonii, nhưng mãi đến năm 1998 loài lan đặc hữu Việt Nam này mới được O. Gruss và H. Perner đặt tên và công bố. Hoa có cánh hoa rất to 8 – 10cm, màu hường, môi tía đậm ở mặt trước, nhạt dần về sau, mép cuộn vào, mặt trong có nhiều đốm tía đậm và một dải lông trắng dày đặc ở phần giữa, ngay dưới chân trụ.
Lan hài vàng Paphiopedilum villosum. Nó được xem như là loài phổ biến nhất và dễ trồng nhất ở Việt Nam với cánh đài lưng màu lục có vân dọc, mép trắng hơi lật ra sau. Cánh tràng hơi chúc xuống và cong ra phía trước, mép nhăn nheo, giữa có vạch lớn màu nâu đỏ. Cánh môi dạng túi màu vàng lục hơi nâu mép màu vàng nâu và thùy bên cuộn vào trong.
Lan hài đài cuộn Paphiopedilum appletonianum. Mọc rất rải rác dưới tán rừng mưa nhiệt đới thường xanh, ở độ cao khoảng 1500m. Cây chịu hạn khá tốt. Loài này có sự phân bố rất hạn chế và số lượng cá thể rất ít ở Lâm Đồng, Đà Lạt. Chúng có thể bị đe dọa bị tuyệt chủng do môi trường sống là rừng bị thu hẹp lại. Hoa lan hài đài cuộn cỡ lớn với màu nâu pha xanh nhạt. Cánh đài lưng bầu dục uốn cong ra phía sau, cuộn lại, màu xanh đậm, với các đốm hồng đỏ ở gốc, mép màu lục nhạt, màu trắng ở đỉnh. Cánh môi có màu tía ửng vàng và lục, mép màu vàng.( Còn gọi là hài cánh sen)
Lan hài kim Paphiopedilum armeniacum. Loài lan hài có màu sắc vàng rực này có lá đài sau hình trứng cho đến bầu dục, dài 2,2 – 2,8cm rộng 1,4 – 2,2cm, hơi nhọn, mép uốn vào ở phần trên. Lá đài bên dính nhau, nhỏ hơn lá đài sau với 2 sóng ở lưng và chỉ 1 răng tròn ở đỉnh, mặt trong nhẵn. Loài này được cho là hoàn toàn tuyệt chủng ở Việt Nam vì ở vùng núi đá vôi biên giới Việt Nam đã bị người dân đã khai thác quá mức để bán. Có một số nhà khoa học cho rằng loài này không phân bố ở Việt Nam nhưng trên thực tế có rất nhiều tài liệu đã chứng minh đây là loài lan của Việt Nam.
Lan hài vân Paphiopedilum callosum. Được công nhận là loài có vùng phân bố rất rộng Quảng Trị, Quảng Nam, Đà Nẵng, Lâm Đồng, Gia Lai, Thừa Thiên Huế và ngay cả vùng có độ cao thấp là Phú Quốc. Lan thường nở hoa vào mùa xuân và đầu hạ với cụm hoa cao, có lông, màu nâu đỏ. Cánh đài lưng gần tròn hơi gấp lại, mép răn reo, màu trắng pha hồng gốc màu xanh có gân đỏ ở đỉnh và cánh môi màu nâu đỏ, gốc màu xanh nhạt, hai bên thùy cuộn lại vào trong, có nhiều đốm đỏ đậm đã làm ngây ngất những người yêu lan ở Việt Nam.
Lan hài râu Paphiopedilum dianthum. Thật khó có thể nhầm lẫn được loài lan hài râu với các loài lan khác ở Việt Nam bởi cánh đài bên dính thành lòng thuyền. Hai cánh tràng, dài, xoắn lại, rũ xuống, màu nâu lục, dài 10 – 12cm. Cánh môi dạng túi dài 5cm, màu lục nâu vàng, mép cuộn vào trong. Vùng phân bố của Paphiopedilum dianthum ở Cao Bằng, Hà Giang, Lai Châu, Lào Cai, Sơn La và còn mọc ở Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan.
Lan hài đốm Paphiopedilum gratrixianum. Các đỉnh núi cao ngất thuộc dãy Tam Đảo, Vĩnh Phúc là xứ sở của loài lan hài đốm. Với cánh đài lưng hình trái xoan, hẹp ở gốc, mép răn reo, màu lục ở gốc, mép trắng, có đốm đỏ lớn ở giữa, cánh tràng trải rộng nhìn như chiếc đuôi công rực rỡ sắc màu, mép răn reo màu lục nâu nhạt. Cánh môi dạng túi, màu lục nâu đậm, 2 thùy bên đứng. Vẻ đẹp lộng lẫy của loài hoa này được các nhà sưu tập lan ở Việt Nam gọi với cái tên trìu mến Hài đuôi công.
Lan hài helen Paphiopedilum helenae. Đây có thể là loài lan Hài có kích thước hoa nhỏ nhất được tìm thấy ở Việt Nam và câu chuyện tình yêu của nhà thực vật học Averyanov đã nói lên tất cả về loài hoa lan đặc hữu này: “Một buổi chiều, sau khi tôi và các bạn đồng nghiệp đã mất cả ngày trèo lên nhiều ngọn núi dốc, mọi người đang tính trở về. Nhưng khi thấy ngọn đồi trước mặt rất hấp dẫn, cây cối thật là lý tưởng cho tôi có cảm giác có lan mọc ở đó. Mọi người đã quá mệt mỏi không muốn đi nữa nên tôi đã leo lên một mình. Khi leo gần tới đỉnh đồi, tôi thấy ở gần mép đá có một đám hoa vàng rực rỡ. Thực là đặc biệt vì bông hoa quá lớn so với cây lan. Tội vội chụp vài tấm ảnh, đào một vài nhánh rồi vội vã xuống đồi. Vì vợ tôi Helene Averynova cũng có bộ tóc vàng và dáng người nhỏ nhắn như cây lan, cho nên tôi lấy tên nàng để đặt tên cho cây lan này”.
Lan hài henry Paphiopedilum henryanum. Sau rất nhiều những nghi ngờ về vùng phân bố của loài lan hài này ở Việt Nam vì những tấm ảnh hấu hết là chụp ở các vườn hoa lan trổng trên thế giới và gần như chưa một nhà khoa học nào nhìn thấy chúng nở hoa trong thiên nhiên Việt Nam. Vào mùa xuân năm 2001 Leonid Averyanov và D. Harder đã tìm thấy cây lan này tại khu bảo tồn Phong Quang tỉnh Hà Giang. Với chiếc cánh đài màu xanh lá và những đốm màu tím đậm ở mặt trong, lan hài henry là một trong những tác phẩm đẹp nhất của thiên nhiên ban tặng cho con người chúng ta.
Lan hài mã lị Paphiopedilum malipoense. Loài lan hài độc đáo này thường nở hoa vào tháng 3 đến tháng 4 hàng năm và loài này được Chen và Tsi mô tả đầu tiên vào năm 1984 dựa trên mẫu vật khô của bảo tàng. Chen và Tsi cho rằng chúng được sưu tập ở Nam Vân Nam – Trung Quốc. Mẫu vật mà K. M. Feng sưu tập ngày 11/11/1947 hiện lưu giữ ở Bắc Kinh là lấy ở núi Malipo của Trung Quốc. Nhưng theo Averyanov thì các cây lan mà người Trung Quốc bán ở Hong Kong từ những năm 1988 1989 là lấy từ Việt Nam chứ không phải từ Trung Quốc. Averyanov đã khám phá chúng ở gần làng Can Ty thuộc tỉnh Hà Giang, và ở phía đông nam vùng Mai Châu của tỉnh Hòa Bình.
Các giống lan hài Việt Nam và mùa nở hoa
Loại Hài (tên Latinh) Mùa nở hoa Loại Hài (tên Latinh) Mùa nở hoa
Paphiopedilum appletonianum Xuân bargigerum Thu
callosum Hạ concolor Cuối Xuân, đầu Hạ
delenatii Xuân dianthum Cuối thu
emersonii Xuân gratrixianum Xuân
hangianum Cuối thu helenae Thu
henryanum Thu hiepii Xuân
hirsutissimum Xuân malipoense Xuân
micranthum Xuân purpuratum Thu
tranlienianum Thu vietnamense Đông
villosum Đông affine Xuân
aspersum Thu dalatense Hạ
hemannnii Thu
nguần
vuonlan.net
